Niedzielne słońce wyciągnęło nas z domu na pierwszy, wiosenny spacer. Idąc kuślińskim traktem spacerowym – Leśna, „Polna”, Parkowa – z prawdziwą przyjemnością wkroczyliśmy w alejkę starego, ewangelickiego cmentarza.
Wszechobecny bluszcz pozwolił przebiśniegom i delikatnym przylaszczkom zakwitnąć pośród zdemolowanych przez czas i ludzi marnych pozostałości nagrobków spoczywających tu od ponad wieku ewangelików- dawnych mieszkańców Kuślina… Jeszcze do niedawna jakiekolwiek wejście tam byłoby niemożliwe. Cmentarz bowiem od wielu lat nie był sprzątany, a niepoprzycinane krzaki i leżące gałęzie nie pozwalały dostać się w jego głąb. Dzięki inicjatywie i pracy kuślińskiego sołtysa Szymona Sobisiaka oraz radnej Kuślina Anny Mieleszczuk -Albrecht, Dariusza Albrechta, Maksymiliana Poznańskiego, Remigiusza Kulawiaka, Piotra Olejniczaka, Michała Pawlika, Rafała Henicza, Pawła Guci – wszystko się odmieniło. I chociaż jest jeszcze trochę do zrobienia – już teraz z daleka widoczne są zmiany. Do dalszych prac porządkowych przydadzą się każde chętne ręce. Dołączycie?
A czy wiecie, jak to się stało, że w Kuślinie mamy neogotycki, poewangelicki kościół i nieczynny, stary cmentarz ewangelicki?
Przeczytajcie.
Śladami naszej historiiPierwsza odnotowana wzmianka o wiosce Cuslino pochodzi z wielkopolskich zapisków sądowych grodzkich i ziemskich z 1404 roku. Właścicielem wsi był wówczas Mościc ze Stęszewa, herbu Łodzia. Z opisów znajdujących się w księgach ziemskich z 1445 roku dowiadujemy się, że dobra okoliczne, a wraz z nimi i wieś Cuschlino, stanowiły liczne bory, lasy, boczne drogi i mało żyzne, słabe pastwiska. Kuślin należał wówczas do Piotra z Bnina, kasztelana gnieźnieńskiego. W 1475 roku wieś była własnością Opalińskich. W 1488 roku Mikołaj Opaliński dokonał wymiany wioski, oddając cały Kuślin braciom Wincentemu i Maciejowi ze Strzeżmina.
Dawny Kuślin zamieszkiwali ludzie trudniący się głównie uprawą roli, hodowlą, myślistwem, rybołówstwem, zbieractwem i rzemiosłem. Chłopi nie posiadali własnych lasów. Prawo do swobodnego wyrębu drzewa na potrzeby dworu i kmieci posiadał tylko właściciel wsi. Poddani korzystali z nich jedynie za jego zezwoleniem. Najwięcej gruntów posiadał sołtys Kuślina, do którego należały 3 łany (łan mniejszy liczył ok. 17 ha, łan większy ok. 24 ha)W 1510 roku Kuślin miał dwóch dziedziców: Wincentego Trzcieńskiego z Trzcianki, który był jego właścicielem oraz Jana Łąckiego, który miał w zastawie pół wsi.
Kuślin należał wówczas do parafii Wszystkich Świętych i Najświętszej Marii Panny w Michorzewie. W 1566 roku we wsi mieszkało m.in. 4 garncarzy, krawiec, rataj, 7 zagrodników oraz 5 kmieci. W 1578 roku właścicielem wioski był Jan Strzeżmiński. Później wieś należała m.in. do Piotra Jastrzębskiego, który sprzedał ją Janowi Prusimskiemu, do Niegolewskich, do Swinarskich, do Konstancji Koczorowskiej, wdowie po Józefie Urbanowskim. Następnie władali nim Zakrzewscy i – jako ostatni z Polaków – Sczanieccy, którzy na nasze tereny przybyli w pierwszej połowie XVIII wieku. Kuślin, podobnie jak wcześniej Kąkolewo i Sątopy, przeniesiono na prawa osady olęderskiej przywilejem z 30 maja 1741 roku. Przywilej ten podpisany został przez ówczesnego właściciela wsi Józefa Sczanieckiego, do którego to należały także majątki w Brodach, Michorzewie, Wąsowie, Śliwnie i Pakosławiu. Wkrótce w Kuślinie zamieszkali nowi mieszkańcy – protestanckie niemieckie rodziny chłopskie. Spowodowało to powstanie osady mieszanej pod względem narodowościowym, w której 80% mieszkańców stanowili osadnicy niemieccy wyznania ewangelickiego. Najbliższe ewangelickie kościoły znajdowały się w dużym (ok. 20 km) oddaleniu od Kuślina, a mianowicie we Lwówku, Nowym Tomyślu i Grodzisku. Ok. 1840 roku Kuślin posiadał już 47 zabudowań i 472 mieszkańców, z których 413 stanowili protestanci, 51 osób było wyznania katolickiego, natomiast 8 osób żydowskiego. 1 października 1860 roku niemieccy mieszkańcy Kuślina, Starej i Nowej Dąbrowy i Jastrzębnik złożyli wniosek o powołanie na terenie Kuślina ewangelickiej parafii kościelnej.
W roku 1865 Kuślin był już parafią ewangelicką. Wszyscy mieszkańcy wyznania ewangelickiego w najbliższej okolicy stali się członkami parafii Kuślin. Zanim 18 września1883 roku konsekrowano nowo wybudowany kościół, ksiądz Otto Hildt od połowy 1865 roku odprawiał Msze św. w szkole w Kuślinie, gdzie mieściła się parafia ewangelicka. Od lata 1888 roku Kuślin miał swój nowy cmentarz ewangelicki, który znajdował się w odległości ok. 250 metrów na zachód od kościoła, przy drodze do Jastrzębnik. Na cmentarzu stała również obszerna kostnica, którą rozebrano w 1958 roku.Po I wojnie światowej w Kuślinie było 361 mieszkańców (53 domy)- 182 mężczyzn i 179 kobiet. Wśród nich zaś 83 osoby narodowości polskiej, a 278 niemieckiej. 84 osoby były wyznania katolickiego, 277 – ewangelickiego.
W czasie II wojny światowej, w 1941 roku, kiedy do Polski napłynęła nowa fala osadników, kuślińska parafia ewangelicka liczyła 1500 osób. Ostatnim pastorem ewangelickim w Kuślinie był Gustav Vetter.
Po II wojnie światowej, w niedzielę 27 października 1946 roku, proboszcz z Michorzewa ks. Bogdan Wąsowicz poświęcił ewangelicki kościół w Kuślinie przekazując go swoim parafianom.T
To tak w telegraficznym skrócie 
Więcej informacji znajdziecie w naszym „Przewodniku po Gminie Kuślin”.
Zapraszam do Biblioteki.
